مسجد کوفه محل قضاوت حضرت بقیة الله (عج) :: مهدی موعود

مسجد اعظم کوفه یکی از کهن‏ترین اماکن زیارتی منتسب به حضرت بقیة اللَّه علیه السلام می‏باشد.
مرکز قضاوت، محل نصب منبر، محل تاسیس کلاس‏های‏آموزش قرآن و محل اقامه‏‌ی نماز جمعه و جماعت آن حضرت در عهد ظهور می‏باشد.
مسجد کوفه در اصل بسیار گسترده بود. مهدی موعود علیه السلام به هنگام ظهور آن را منهوم کرده، به پایه‏های نخستین برمی گرداند و سه مسجد دیگر در کنار آن بنیاد می‏نهد.
سیمای مسجد کوفه از منظر، آیات، روایات. حوادث تاریخی و تشرف نیک بختان به محضر آن کعبه مقصود، در این نوشتار در حد توان ترسیم گشته است.

مرکز دادرسی آن امام نور در هنگامه‏‌ی ظهور
روزگاری مسجد اعظم کوفه مرکز داوری و دادرسی مولای متقیان امیر مومنان علیه ‏السلام بود به هنگام ظهور نیز مرکز داوری و دادرسی فرزند برومنداش حضرت بقیة اللَّه علیه السلام خواهد بود.

1. ششمین امام نور در این رابطه می‏فرماید:
دارُ مُلِکِه الکُوفَةُ وَ مَجلِسُ حُکمِهِ جامِعُها.(1)

مرکز حکومت او، کوفه، و مرکز قضاوت و دادرسی او مسجد اعظم کوفه می‏باشد.
پایگاه تبلیغاتی امام زمان علیه السلام
روزگاری شیفتگان خاندان عصمت و طهارت در مسجد اعظم کوفه پیروان منبر امیر بیان، مولای متقیان علیه‏ السلام گرد آمده، از بیانات درُر بارش کسب نور می‏کردند(2)، در هنگامی ظهور نیز در پیرامون منبر آخرین امام نور گرد آمده از سخنان گهر بارش فیض می‏برند.

2. امام صادق علیه ‏السلام در این رابطه میفرماید:
کأنّی اَنظُرُ اِلیَ القائِمِ عَلی مِنبَر الکُوفَةِ وَ حَولَهُ اصحابُهُ، ثَلاثُ مائَة و ثَلاثَة عَشَرَ رَجُلا عِدَّةَ اهلِ بَدر، وَ هُم اَصحابُ الألوِیَة، و هُم حُکّامُ اللَّهِ فی أرضِهِ عَلی خَلقِهِ.(3)
گویی به سوی قائم علیه ‏السلام می‏نگرم که بر فراز منبر مسجد کوفه قرار گرفته، تعداد 313 تن یاران‏اش در اطراف او حلقه زده‏اند. که پرچم داران و فرمان روایان خداوند برفراز گیتی در میان بندگان خدایاند.

3. امام باقر علیه‏ السلام در همین رابطه میفرماید:
یَدُخُل المَهدَیُّ علیه السلام الکوفُوفَة وَ بها ثَلاثُ رایات قَد اضطَرَبَت، فَیَصطفّوُا لَهُ و یَدخُلُ حَتّی یَاتِیَ المِنبَرَ، فَیخطُبُ فَلا یَدریِ النّاسُ ما یَقوُلُ مِنَ البُکاء.(4)
مهدی علیه ‏السلام وارد کوفه میشود سه گروه درگیر در یک صف برای او گرد آیند، او بر فراز منبر قرار گرفته، خطبه می‏خواند، مردم آن قدر اشک شوق میریزد که متوجه سخنان او نمی‏شوند.

4. ابان بن تغلب گوید: در محضر امام صادق علیه ‏السلام در ناحیه‏‌ی کوفه بودم. در سه نقطه پیاده شدند و در هر نقطه دو رکعت نماز گزاردند، در توضیح آن سه نقطه فرمودند: یکی از آنها محل قبر امیر الؤمنان علیه‏ السلام و دیگری محل نهادن سر مقدس امام حسین علیه ‏السلام بود، اما سّومی:
و الثّالِثُ مَوضِعُ القائِمِ علیه ‏السلام.(5)
سومی محل منبر حضرت قائم علیه ‏السلام بود.
ستاد اقامه جمعه و جماعت حضرت بقیة اللَّه علیه السلام
روزگاری مسجد کوفه محل برگزاری جمعه و جماعت میر هدایت، شاه ولایت، حضرت علی علیه‏ السلام بود، روزگاری بس دراز نیز محل اقامه‏‌ی جمعه و جماعت آخرین سفیر الهی خواهد بود.

5. امیرمؤمنان علیه ‏السلام در یک خطبه‏‌ی طولانی به تفصیل از ویژگیهای مسجد کوفه سخن گفته می‏فرماید:
ای اهل کوفه خداوند به شما نعمت‏هایی عطا فرموده که به هیچ کس عطا نکرده است. از برتری محل برگزاری نماز شما این است که اینجا خانه‏‌ی آدم، خانه‏‌ی نوح، خانه‏‌ی ادریس، عبادتگاه حضرت ابراهیم خلیل و عبادتگاه برادرم حضرت خضر علیه‏ السلام بود و امروزه محل عبادت و مناجات من است.
سپس در ادامه فرمود:
وَلَیأتِیَنَّ عَلَیهِ زَمان یَکوُنُ مُصَلَّی المَهدَیّ علیه ‏السلام مِن وُلدی و مُصَلّی کُلِّ مؤمِنٍ. و لا یَبقی عَلیَ الاَرضِ مُؤمِنٌ اِلاّ کانَ بهِ، او حَسنَّ قَلبُهُ اِلَیه.(6)
برای مسجد کوفه زمانی فرا می‏رسد که محل برگزاری نماز حضرت مهدی علیه السلام از تبار من، محل عبادت هر مؤمن می‏شود. هیچ مؤمنی در روی زمین نمی‏ماند جز این که به این مسجد بیاید، یا قلب اش برای این مسجد پربزند.

6. امیرمؤمنان علیه ‏السلام گشت و گزاری در سرزمین فعلی نجف داشتند، از توسعه‏‌ی روز افزون کوفه صحبت کردند و فرمودند:
در سرزمین حیره(7) مسجدی با 500 در ساخته می‏شود که نماینده‏‌ی حضرت قائم علیه السلام در آن نماز می‏گذارد، زیرا مسجد کوفه برای آنها گنجایش نخواهد داشت.
و در آن دوازده امام عادل، امامت میکند.
راوی پرسید: آیا مسجد کوفه گنجایش آن همه جمعیت را میخواد داشت؟
فرمود:
تُبنی لَهُ اَربَعُ مَساجِدَ، مَسجِدُ الکوُفَةِ اَصغَرُها و هذا و مَسجِدان فی طَرَفیِ الکُوفَة مِن هذَا الجانَبَ.(8)
برای آن حضرت چهار مسجد ساخته می‏شود که مسجد کوفه کوچک‏ترین آنها خواهد بود، و این مسجد (مسجد حیره با 500 در) و دو مسجد در دو طرف کوفه، از این سمت. (با دست مبارک اشاره فرمودند به سوی بصره و نجف).

7. امام صادق علیه ‏السلام در این رابطه می‏فرماید:
اذا قامَ قائَمُ آلِ مُحمّدٍ علیه ‏السلام بَنی فی ظَهرِ الکُوفَة مَسجِداً لَهُ اَلفُ بابٍ، و اتّصَلَت بُیُوتُ اَهلِ الکوُفَةِ بِنَهری کربَلا.(9)
هنگامی که قائم آل محمد علیه‏ السلام قیام کند در پشت کوفه مسجدی تاسیس می‏کند که 1000 در دارد و خانه‏های کوفه به دو رود کربلا متصل می‏شود.
توسعه‏‌ی مسجد اعظم کوفه
نخستین بنیانگذار مسجد کوفه حضرت آدم علیه ‏السلام می‏باشد و در گذشته خیلی وسیع‏تر از ساختمان فعلی آن بوده است.

8. امیرمؤمنان علیه ‏السلام در مقابل درب مسجد می‏ایستاد. تیری در چلّه‏‌ی کمان نهاده پرتاب می‏کرد، تیر در میان خرما فروش‏ها می‌افتاد، می‏فرمود:
تا آنجا جز و مسجد بوده است و میفرمود:
قَد نَقَصَ مِن اساسِ المِسجِدِ مِثلُ ما نَقَصَ فی تَربیعهِ.(10)
از اساس مسجد به مقداری کم از مربّع شدن آن کاسته، کم شده است.(11)

9. حذیفة بن یمان گوید:
به مقدار 12000 ذراع از مساحت آن کم شده است.(12)

10. مفضل گوید: در محضر امام صادق علیه‏ السلام بودم، هنگامی که در آخر بازار سرّاج‏ها، به طاق زیّاتین رسیدیم، از اسب پیاده شد و به من فرمود:
انِزِل، فَاِنَّ هذا الموَضِعَ کانَ مَسجَدَ الکوُفَةِ الَاوَّل‏ر الَّذی خَطّهُ آدَمُ علیه ‏السلام و اَناَ اکرَهُ اَن اَدخُلَهُ راکِباً.(13)
پیاده شو، زیرا اینجا جز و نخستین مسجد کوفه است که حضرت آدم علیه‏ السلام آن را طرح ریزی کرده بود، من دوست ندارم که سواره وارد شوم.
پرسیدم: چه کسی آن را تغییر داد؟
فرمود: نخستین دگرگونی آن در هنگامه‏‌ی طوفان رخ داد، سپس کسان کسری،(14) بعداً نعمان(15) و بعدها زیاد (ابن ابیه) آن را تغییر دادند.

11. سابق بربری گوید: دیدم که امیرمؤمنان علیه ‏السلام مسجد کوفه را وجب به وجب تا طاق زیات‏ها بنیاد نهاد.(16)
و این دقیقا منطبق می‏شود با آخر بازار سراج‏ها که در حدیث پیشین از امام صادق علیه‏ السلام نقل کردیم.

12. امام صادق علیه‏ السلام فرمود:
اِنَّ القائِمَ علیه السلام اِذا اقامَ رَدَّ البَیتَ الحَرامَ الی اساسَه، وَ رَدَّ مسجدَ رسُولِ اللهَ صلّی ‏اللهُ ‏علیه ‏وآله ‏وسلّم الی اساسِهِ، و رَدَّ مسجِدَ الکوُفَة الی اساسهِ.(17)

13. امام باقر علیه‏ السلام در فرازی از یک حدیث طولانی میفرماید:
اذا قامَ القائِمُ علیه السلام دَخَلَ الکوُفَةَ و امَرَ یهدَم المَساجِدِ الاَربَعَةِ حَتّی یَبلُغَ اَساسَها.(18)
هنگامی که قائم علیه السلام قیام کند وارد کوفه می‏شود و فرمان می‏دهد که چهار مسجد را ویران کنند تا به پایه‏های نخسین برگردد.

14. امیرمؤمنان علیه السلام در مسجد کوفه خطاب به مسجد کوفه فرمود:
وای بر کسی که ترا ویران کند وای بر کسی که مقدمات ویرانی ترا فراهم سازد وای بر کسی که ترا با آجر بسازد و قبله‏‌ی حضرت نوح را تغییر دهد.
و در پایان فرمود:
طوُبی لِمَن شَهِدَ هِدمَکَ مَعَ قائِمِ اَهلِ بَیتی، اُولئکَ خَیارُ الاُمَّةِ مَعَ اَبرارِ العَترةِ.(19)
خوشا به حال کسی که ویران کردن ترا در حضور قائم اهل بیت من درک کند. آنان برگزیدگان امت در محضر نیکان عترت هستند.
در این حدیث شریف از دگرگون شدن قبله‏‌ی حضرت نوح علیه‏ السلام گفت و گو شده، در این رابطه علامه مجلسی (طاب ثراه) تحقیق بسیار ارزشمندی داردند، علاقه‏مندان به دائرة المعارف بزرگ بحار مراجعه فرمایند.(20)

15. امیرمؤمنان علیه ‏السلام در حدیث دیگری در این رابطه می‏فرماید:
اما اِنَّ قائمَنا اِذا قامَ کسَرَهُ و سَوّی قِبلَتَهُ.(21)
چون قائم ما علیه السلام قیام کند، مسجد کوفه را در هم می‏کوبد و قبله‏‌ی آن را صلاح می‏فرماید.
کلاسهای قرآن در مسجد کوفه
در احادیث فراوانی از تاسیس پایگاه‏های آموزش قرآن در مسجد کوفه بحث شده که به چند نمونه از آنها اشاره می‏شود:

16. امام صادق علیه‏ السلام میفرماید:
کیفَ اَنتُم لَو ضَرَبَ اَصحابُ القائِمِ علیه ‏السلام الفَطیطَ فی مَسجِدِ کوُفانَ، ثُمَّ یُخرَجُ اِلَیهِمُ المِثالُ المُستَأنَفُ، اَمرٌ جَدیدٌ عَلَی الَرَبِ شَدیدٌ.(22)
چگونه خواهید بود هنگامی که اصحاب قائم علیه ‏السلام در مسجد کوفه خیمه زده، (قرآن را) به شیوه‏‌ی جدید عرضه می‏دارند، شیوه‏ای تازه که (آموزش و یا پذیرش آن) بر عرب دشوار است.
منظور از شیوه‏‌ی جدید آموزش قرآن به ترتیب نزول آیات است، چنان که در احادیث دیگر به آن اشاره شده:
17. امیرمؤمنان علیه ‏السلام در این رابطه میفرماید:
کَاَنّی اَنظُرُ اِلی شیعَتنا بمسجِدِ الکُوفَةِ، قَد ضَرَبُوا الفَساطیطَ یُعَلّموُنَ النّاسَ القُرانَ کَما اُنزِلَ.(23)

پی نوشت‌ها
(1) بحار الانوار، ج 53، ص 11.
(2) سید رضی (متوفای 406 ه.ق) گزیده‏ای از خطبه‏ها امیر مومنان علیه ‏السلام برفراز منبر مسجد کوفه را در کتاب بی نظیر (نهج البلاغه) گرد آورده است.
(3) بحار الانوار، ج 52، ص 326؛ تاریخ الکوفه، ص 100.
(4) روضة الواعظین، ج2، ص 263؛ کشف الغّمه، ج 2، ص 463.
(5) بحار الانوار، ج 100، ص 246؛ فرحة الغریّ، ص 21؛ کامل الزیارات، ص 34.
(6) من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 150؛ امالی شیخ صدوق، ص 189؛ روضة الواعظین، ج 2، ص 337؛ وسائل الشیعه، ج 5،ص 257.
(7) شهری بود در سرزمین فعلی نجف به فاصله‏‌ی سه میل از کوفه (معجم البلدان، ج 2، ص 328).
(8) تهذیب الاحکام، ج 3، ص 254؛ تاریخ الکوفة، ص 99.
(9) ارشاد شیخ مفید. ج 2، ص 380؛ غیبت شیخ طوسی، ص 468؛ اثبات الهداة، ج 3، ص 515؛ کشف الغمة، ج 2. ص 464؛ الصراط المستقیم، ج 2، ص 253، بحار الانوار، ج 52، ص 330؛ اعلام الوری، ج 2، ص 287؛ الخرائج و الجرائح، ج 3، ص 1176.
(10) کافی، ج 3، ص 492؛ بحار الانوار، ج 100، ص 398.
(11) منظور این است که مسجد کوفه به صورت مربع بوده، به قدری از آن کم شده که اکنون به صورت مستطیل در آمده است.
(12) المزارالکبیر، ص 129؛ بحار الانوار، ج 100، ص 396.
(13) کافی، ج 8، ص 234؛ تهذیب الاحکام، ج 3، ص 255؛ الفقیه، ج 1، ص 148تفسیر عیاشی. ج 2، ص 144؛ وسائل الشیعه، ج 5، ص 255؛ مستدرک وسائل، ج 3، ص 400؛ بحار الانوار، ج 11، ص 331؛ ج 100، ص 386؛ تفسیر برهان، ج 5، ص 130.
(14) کسری به سلاطین ایران گفته می‏شد.
(15) منظور از نعمان، (نعمان بن منذر) است. (مرآة العقول، ج 26، ص 296).
(16) بحار الانوار، ج 34، ص 352.
(17) تهذیب الاحکام، ج 5، ص 452.
(18) غیبت شیخ طوسی، ص 475؛ منتخب الانوار المضیه، ص 194؛ اثبات الهداة، ج 3، ص 517؛ بحار الانوار، ج 52، ص 333؛ ج 83، ص 353؛ ج 104، ص 332.
(19) غیبت شیخ طوسی، ص 473، اثبات الهداة، ج 3 ص 516؛ بحار الانوار، ج 52، ص 332.
(20) بحار الانوار، ج 100، ص 434 - 431.
(21) غیبت نعمانی، ص 318؛ بحار الانوار، ج 52، ص 364؛ ج 92، ص 59.
(22) غیبت نعمانی، ص 319؛ بحار الانوار، ج 52، ص 365.
(23) غیبت نعمانی، ص 318، بحار الانوار، ج 52. ص 364.