مهدی موعود | mahdimouood.ir

دانشمندان اسلامى نیز با الهام از قرآن ، در این باره بحث و گفتگو کرده اند و هر یک از دو نظریّه پیش گفته ، در میان آنان ، طرفدارانى دارد و به آیاتى از قرآن براى اثبات هر یک از آن دو ، استدلال شده است [۱] . اکثر قریب به اتّفاق مفسّران ، از جمله شیخ طوسى ، [۲] طبْرِسى ، [۳] سیوطى ، [۴] ابن کثیر ، [۵] مَراغى [۶] و علّامه طباطبایى ، [۷] آفرینش ابتدایى آدم را از خاک (بر خلاف فرضیّه تکامل) با آیات قرآن ، منطبق دانسته اند . برخى دیگر نیز آن را با قرآن ، سازگار دانسته اند . [۸] پاره اى نیز به طور ضمنى ، نظریّه تکامل را پذیرفته و کوشیده اند آن را فى الجمله ، با قرآن ، تطبیق دهند . [۹]

علّامه طباطبایى مى گوید:

ممکن است برخى براى اثبات فرضیّه تکامل ، به آیه  «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى ءَادَمَ وَنُوحًا وَءَالَ إِبْرَاهِیمَ وَءَالَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِینَ»  [۱۰] استدلال کنند ، بدین سان که «اصطفى» به معناى برگزیدنِ نخبه هر چیزى است و برگزیدن آدم ، در صورتى است که در زمان وى ، افرادى به عقل ، مجهّز نبوده اند و خداوند ، آدم را از میان آنان برگزیده و به عقل ، مجهّز کرده است . در نتیجه ، آدم با جهش خدایى از یک نوعِ جنبنده ، به نوعى دیگر منتقل شده است . آن گاه ، نسل او فزونى گرفت و نسل انسان ناقص اوّلى ، رو به نقصان نهاد تا منقرض گردید ؛ امّا با توجّه به کلمه  «الْعَالَمِینَ»  که بر سر آن ، «ال» آمده و افاده عموم مى کند ، مقصود ، این است که آدم ، نوح ، آل عمران و آل ابراهیم ، بر تمام معاصران خویش و آیندگان ، برترى داشته و از میان آنان برگزیده شده اند ، با این تفاوت که برگزیدگى آدم علیه السلام فقط بر آیندگان است ، و در آیه ، هیچ دلیلى بر گزینش آدم از بین انسان هاى اوّلى وجود ندارد . [۱۱]

وى در جاى دیگر مى گوید :

آیاتى که پیش از این ، مورد توجّه قرار دادیم ، [۱۲] مبدأ پیدایش نسل انسان را به یک جفت انسان نسبت مى دهد که خود آن دو ، نسلِ کسى نبوده و از هیچ جاندارى زاده نشده اند . [۱۳]

تورات نیز بر آفرینش ابتدایى آدم از خاک ، صحّه مى گذارد و از این جهت ، با قرآنْ سازگار است ، آن جا که مى گوید :

خداوند ، آدم را از خاک زمین بسرشت و در بینى وى ، روح حیات دمید و آدم ، نَفْس زنده شد . [۱۴]

شایان ذکر است که اعتقاد به نظریّه تکامل ، به هیچ وجه به معناى انکار صانع و عدم توجّه به خدا و دین نیست و با اعتقاد به ربوبیّت خداوند ، تباینى ندارد ؛ زیرا تحوّلِ چیزى به چیز دیگر در جهان (خواه در انواع و یا هر چیز دیگر) ، نشان دهنده نظام متقن طبیعت است که به قدرت خداوند حکیم ، طرّاحى شده است . داروین ، خود نیز تصریح مى کند که در عین قبول تکاملِ انواع ، خداپرست است و اصولاً بدون قبول خدا نمى توان تکامل را توجیه کرد . [۱۵]

از طرفى ، اگرچه داروین و گروهى از طرفداران نظریّه او ، نژاد انسانى را به نوعى از میمون ها ـ که ظاهرا بیشترین شباهت را به انسان دارند ـ ، منتهى مى کنند ، همه طرفداران نظریّه تکامل ، این امر را نپذیرفته اند و بویژه در باره حلقه مفقود میان انسان و موجودات دیگر ، اختلاف هاى بسیارى وجود دارد [۱۶] . [۱۷]

mahdimouood.ir

پی نوشت:

[۱]  براى دیدن مجموعه اى از این آرا ، ر . ک : تأمّلى پیرامون مسئله تکامل ، فیض ؛ تبیین جهان و انسان ، رضوى .
[۲]  التبیان فى تفسیر القرآن : ج ۱ ص ۱۳۶ ـ ۱۳۷ .
[۳]  مجمع البیان : ج ۲ ص ۷۶۳ .
[۴]  الدرّ المنثور : ج ۱ ص ۱۱۱ .
[۵]  تفسیر ابن کثیر : ج ۲ ص ۳۱۱ و ص ۵۷۰ .
[۶]  تفسیر المراغى : ج ۳ ص ۱۷۳ .
[۷]  المیزان فى تفسیر القرآن : ج ۴ ص ۱۴۳ ـ ۱۴۴ و ج ۱۶ ص ۲۵۵ ـ ۲۶۰ .
[۸]  آدم و حوا ، بى آزار : ص ۵۹ ؛ خلقت انسان در بیان قرآن ، سحابى : ص ۸۰ ؛ قرآن و مکتب تکامل ، عقّاد : ۱۵ ـ ۱۹ .
[۹]  تکامل در قرآن ، مشکینى : ص ۲۹ ؛ پرتوى از قرآن ، طالقانى : ج ۳ ص ۱۱۲ ؛ أصل الخلق ، سَبیط : ص ۳۸ .
[۱۰]  آل عمران : آیه ۳۳ .
[۱۱]  المیزان فى تفسیر القرآن : ج ۱۶ ص ۲۵۹ .
[۱۲]  منظور ، آیات ۷ تا ۹ از سوره سجده است .
[۱۳]  المیزان فى تفسیر القرآن : ج ۱۶ ص ۲۵۸ .
[۱۴]  عهد عتیق : سِفْر پیدایش : کتاب ۲ ، فقره ۷ .
[۱۵]  تکامل در قرآن : ص ۱۴ ـ ۱۵ ، تکامل جانداران ، محقّق داماد : ص ۱۷ ـ ۱۹ ، تفسیر نمونه : ج ۱۱ ص ۸۵ ـ ۸۶ .
[۱۶]  آفرینش و انسان ، جعفرى : ص ۹۱ ـ ۹۴ ؛ تکامل در قرآن : ص ۱۸ ؛ خدیعة التطوّر : هارون یحیى : ص ۱۰۱ .
[۱۷]  این مقاله ، از دائرة المعارف قرآن کریم (ج ۱ ص ۱۲۸ ـ ۱۲۹) اخذ و تکمیل شده است .

منبع: موعود