مهدی موعود | mahdimouood.ir

••• مقدّمه
نظام جمهوری اسلامی، از ابدای تأسیس، نظامی ارزشی تعریف شده است که در آن، وظیفه دولت، تنها به تأمین رفاه و آسایش مادّی شهروندان محدود نمی‌شود؛ بلکه در آن به رشد و تعالی معنوی تک تک افراد جامعه نیز توجّه جدّی به عمل می‌آید. در مقدّمه قانون اساسی در این باره چنین آمده است:
...هدف از حکومت، رشد دادن انسان در حرکت به سوی نظام الهی است. (و إلی اللّه المصیر) تا زمینه بروز و شکوفایی استعدادها به منظور تجلّی ابعاد خداگونگی انسان فراهم آید. (تخلّقوا بأخلاق الله)...
بر همین اساس در اصل سوم این قانون که به بیان وظایف دولت جمهوری اسلامی اختصاص یافته است، می‌خوانیم:
دولت جمهوری اسلامی«ایران» موظّف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم، همه امکانات خود را برای امور زیر به کار برد:

1. ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی، بر اساس ایمان و تقوا و مبارزه با کلّیه مظاهر فساد و تباهی...
بی‌تردید، نظامی که هدف آن رشد دادن انسان در حرکت به سوی نظام الهی و یکی از رسالت‌های اساسی آن ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی و مبارزه با کلّیه مظاهر فساد و تباهی است، نمی‌تواند نسبت به آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی و اخلاقی بی‌تفاوت باشد؛ به ویژه آسیب‌ها و ناهنجاری‌هایی که کیان خانواده‌ها و سلامت اخلاقی جوانان و نوجوانان این سرزمین را تهدید می‌کند.
با توجّه به آنچه گفته شد، در شرایط کنونی جامعه ما که روابط و رفتارهای ناهنجار جنسی، روز به روز در آن گسترش و عمق بیشتری پیدا می‌کند، بر همه سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و اجرایی لازم است که با همه توان خود، برای آگاهی‌بخشی به همه اقشار جامعه؛ به ویژه خانواده‌ها، جوانان و نوجوانان، در زمینه آسیب‌ها و مخاطرات روابط و رفتارهای ناهنجار جنسی و همچنین آموزش راه‌های در امان ماندن از این آسیب‌ها و مخاطرات به آنان، وارد میدان شوند.
البتّه باید توجّه داشت که ورود به این حوزه اگر بدون داشتن راهبرد دقیق و مشخّص و بدون توجّه به بایسته‌های موجود در این زمینه باشد، می‌تواند موجب دامن زدن به آسیب‌ها و ناهنجاری‌های موجود در این زمینه شود. از این‌رو، در مقاله حاضر، مهم‌ترین بایسته‌های پرداختن به آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی و اخلاقی موجود در جامعه ما، به ویژه ناهنجاری‌های موجود در روابط و رفتارهای جنسی را بررسی می‌کنیم.
مهم‌ترین بایسته‌های ورود به سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و اجرایی حوزه یادشده، عبارتند از:

•••1. تبیین دقیق راهبردها و سیاست‌های کلان
چنان‌که گفته شد، برای جلوگیری از هرگونه آسیب و افراط و تفریط، پیش از ورود سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و اجرایی به حوزه آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی و اخلاقی، به ویژه حوزه آسیب‌ها و ناهنجاری‌های موجود در روابط و رفتارهای جنسی، باید راهبردها و سیاست‌های کلان و دراز مدّت نظام اسلامی در این زمینه، با بهره‌گیری از دیدگاه‌های صاحب‌نظران حوزه دین و کارشناسان توانمند، متعهّد و متدیّن حوزه‌های جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، حقوق، اخلاق، رسانه و ارتباطات تبیین و ابلاغ گردد.
برای تدوین این راهبردها و سیاست‌های کلان، ابتدا باید با نگاهی دقیق و عالمانه، از یک سو نقاط قوّت و ضعف نظام جمهوری اسلامی در مواجهه با آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی و اخلاقی به خوبی شناسایی و از سوی دیگر تهدیدها و فرصت‌های پیش روی این نظام برای اصلاح و سامان‌دهی روابط فردی و اجتماعی مردم بر مبنای باورها، ارزش‌ها و احکام اسلامی به دقّت تببین گردد.
تنها در این صورت است که می‌توان تا حدّ زیادی مطمئن بود که اقدام‌های سازمان‌ها و نهادهای مسئول در این زمینه، در راستای موازین و چارچوب‌های شرعی و اهداف و آرمان‌های نظام اسلامی باشد.

 
•••2. داشتن برنامه جامع، مستمرّ و درازمدّت
بر‌طرف‌کردن آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی و اخلاقی و اصلاح و سامان‌دهی روابط و رفتارهای گوناگون افراد جامعه در چارچوب نظام ارزشی و اخلاقی مورد قبول رهبران جامعه، امری مقطعی، کوتاه مدّت و سریع الحصول نیست؛ از این‌رو، برای تحقّق راهبردها و سیاست‌های کلان نظام اسلامی در این زمینه، باید برنامه‌ای جامع، مستمرّ و درازمدّت با استفاده از ظرفیّت سازمان‌ها و نهادهای مختلف آموزشی، پژوهشی، حوزوی و دانشگاهی، از یک سو و بهره‌گیری از توانمند‌ی‌های همه سازمان‌ها و نهادهای مسئول کشور، از سوی دیگر، تهیّه و اجرا شود.

 
•••3. توجّه دقیق به آموزه‌های اسلامی در ارائه راهکارها
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در زمینه مقابله با آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی و اخلاقی و سامان‌دهی روابط و رفتارهای گوناگون افراد جامعه، به ویژه در حوزه روابط و رفتارهای جنسی، باید به آن توجّه داشت، رعایت دقیق آموزه‌های اسلامی در ارائه راهکارهاست. متأسّفانه در سال‌های گذشته، شاهد بود‌ه‌ایم که برخی به بهانه جلوگیری از بیماری‌های مقاربتی، به فکر سامان‌دهی و قانونی‌کردن پدیده روسپی‌گری در جامعه اسلامی ایران افتادند و طرح‌ها و برنامه‌هایی نیز برای این موضوع ارائه دادند که موجب عکس‌العمل جدّی مراکز و نهادهای مذهبی کشور شد.1
بنابراین، همه سازمان‌ها و نهادهای مسئول کشور باید بسیار مواظب باشند که در پرداختن به آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی و اخلاقی که یکی از ضرورت‌های انکار ناپذیر جامعه ماست، خدای ناکرده با تمسّک به برخی آموزه‌های روان‌شناسانه یا جامعه‌شناسانه غربی، آگاهانه یا ناآگاهانه، آموزه‌های اسلامی را زیر پا نگذارند.

•••4. تفکیک دقیق مسائل و مشکلات جنسی افراد مجرّد و متأهّل
در حال حاضر در جامعه ما مسائل، مشکلات و ناهنجاری‌های فراوانی در حوزه روابط و رفتارهای جنسی وجود دارد که بخشی از آنها مربوط به جوانان مجرّد و بخشی دیگر مربوط به زنان و مردان متأهّل است. برای پرداختن دقیق و کارشناسانه به این مسائل، مشکلات و ناهنجاری‌ها و چاره‌جویی برای حلّ آنها باید ابتدا آنها را با توجّه به دو گروه یادشده تقسیم کرد و آنگاه به بررسی هریک از آنها پرداخت.
در حال حاضر، مهم‌ترین و شایع‌ترین ناهنجارهایی جنسی موجود در میان جوانان و نوجوانان ـ بر اساس آمار و اطّلاعات موجودـ عبارتند از:
الف) گرایش به تماشای تصاویر و فیلم‌های مستهجن (هرزه‌نگاری) و در پی آن، رفتارهای جنسی ناهنجار؛ مانند خود‌ارضایی؛2
ب) روابط غیرمشروع با جنس مخالف که این روابط از یک چت ساده در فضای مجازی تا برقراری ارتباط جنسی در نوسان است.3
بالا رفتن سنّ ازدواج در جامعه ما و فراهم نبودن امکان ازدواج برای بسیاری از جوانان نیز به این ناهنجاری‌ها دامن زده است.
مهم‌ترین مسائل و مشکلات جنسی افراد متأهّل نیز عبارتند از:
الف) بی‌اطّلاعی و ناآگاهی برخی از زوج‌های جوان نسبت به نیازهای جنسی همسران خود و نداشتن توانایی لازم برای ارضای جنسی آنها. این مسئله موجب نارضایتی برخی از زنان یا مردان از زندگی زناشویی خود و در نتیجه جدایی آنها از همسرانشان شده است؛4
ب) گرایش برخی مردان به رفتارها و ارتباط‌های جنسی نامتعارف به دلیل بالا رفتن آستانه ارضای جنسی و ارضا نشدن در رابطه جنسی با همسر خود. این موضوع بیشتر متأثّر از الگوهای روابط جنسی ارائه شده در شبکه‌های ماهواره‌ای و تماشای فیلم‌ها و عکس‌های مستهجن است.5

 
•••5. توجّه به مرزهای حیا و خودداری از دامن زدن به مسائل جنسی
در پرداختن به مسائل و مشکلات جنسی جامعه باید بسیار مراقب بود که طرح این مباحث موجب از بین رفتن مرزهای حیا و عفاف و دامن زدن به مسائل جنسی در جامعه نشود. این موضوع، به ویژه با توجّه به ویژگی‌های جامعه ایران و حسّاسیت نهادهای مذهبی و اقشار متدیّن جامعه، به طرح مباحث جنسی در رسانه‌های همگانی اهمّیت بسزایی دارد.
البتّه این سخن به معنای سکوت و بی‌تفاوتی در برابر مسائل و مشکلات جنسی جامعه، به بهانه حفظ مرزهای حیا و عفاف نیست؛ زیرا این روش خلاف سیره اهل بیت(ع) و اصحاب آنهاست؛ بلکه منظور این است که در پرداختن به این مسائل و مشکلات، دقّت و مراقبت کامل را در انتخاب زمان، مکان و شیوه اطّلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی، نوع رسانه دیداری، شنیداری یا نوشتاری، مخاطب، ساختار برنامه‌سازی، جنسیّت و سنّ و سال مشاور و کارشناس‌، چگونگی بیان و... به کار برد که ضمن بیان دقیق  مسائل و مشکلات  و ارائه راهکار برای برطرف کردن آنها، از پیامدهای منفی نیز تا حدّ امکان کاسته شود.

 
•••6. پرهیز از نگاه‌های تقلیل‌گرایانه و ساده انگارانه
درست است که روابط و رفتارهای جنسی ناهنجار، معمولاً سلامت فرد و جامعه را به خطر می‌اندازند و موجب گسترش بیماری‌های جسمی و روحی مختلف، به ویژه بیماری‌های خطرناکی، چون ایدز می‌شوند؛ ولی اینکه ما روابط نامشروع جنسی را که در آموزه‌های اسلامی این همه از آن نهی و مجازات‌های سنگین برای آن در نظر گرفته شده و از این بالاتر، آثار و پیامدهای گوناگون اجتماعی و تکوینی؛ مانند تزلزل و فروپاشی کانون خانواده‌ها، درهم‌ریختگی نسب‌ها ، از بین رفتن پیوندهای نسبی، رواج امراض کشنده و بیماری‌های ناشناخته، کوتاه شدن عمر، افزایش مرگ‌های ناگهانی و افزایش زلزله‌های ویران‌گر، برای آن برشمرده شده است،6 در این حد کوچک کنیم و با آن تنها به عنوان تهدیدی برای سلامت جسمی جامعه برخورد کنیم، بسیار تقلیل‌گرایانه و ساده‌انگارانه است.
بنابراین، در همه طرح‌ها و برنامه‌هایی که با هدف اصلاح ناهنجاری‌های موجود در روابط و رفتارهای جنسی جامعه ما تهیّه می‌شود، باید به همه جوانب دینی، اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی، تربیتی و روان‌شناختی این موضوع توجّه شود و بسیار مراقب بود که این ناهنجاری‌ها در حدّ یک بیماری یا امر خلاف بهداشت عمومی تقلیل داده نشوند.

 
•••7. توجّه به طرح‌ها و برنامه‌های نظام سلطه برای ترویج ناهنجاری‌های جنسی
نظام سلطه از سال ‌2005م. به این سو، در پی تصمیم کمیته خطر جاریِ «آمریکا» برای براندازی نظام جمهوری اسلامی با بهره‌گیری از ابزارهای جنگ نرم، به‌ویژه نبرد رسانه‌ای، طرح و برنامه گسترده و سازمان‌یافته‌ای را برای گسترش فساد و تباهی در ایران با استفاده از شبکه‌های متعدّد و متنوّع فارسی‌زبان ماهواره‌ای آغاز کرد. مهم‌ترین موضوع‌هایی که در این شبکه‌ها دنبال می‌شوند، عبارتند از: ترویج سبک زندگی غربی، عادی‌سازی روابط نامشروع، قبح‌زدایی از پدیده‌هایی چون خیانت زن به شوهر، دوستی با جنس مخالف، رابطه جنسی قبل از ازدواج، بارداری قبل از ازدواج، فرزند نامشروع، سقط جنین، هم‌جنس‌بازی، خودارضایی و.. .7
با توجّه به آنچه گفته شد، در هرگونه برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و تدابیر اجرایی در زمینه اصلاح روابط و رفتارهای ناهنجار جنسی باید به طرح‌ها و برنامه‌های نظام سلطه برای ترویج ناهنجاری‌های جنسی در جامعه ما، توجّه و با شناخت دقیق آنها، طرح‌ها و برنامه‌های لازم را برای خنثی کردن کید و مکر دشمنان آماده کرد.

•••8. توجّه به تجربه جوامع غربی در مواجهه با نیازهای جنسی
بی‌‌تردید، توجّه به تجربه جوامع غربی در مواجهه با موضوع نیازهای جنسی جوانان و دوره‌های مختلفی که غربیان در این زمینه، پشت سر گذاشته‌اند، می‌تواند برای جوامع ما بسیار مفید باشد.
با نگاهی به تاریخ مغرب زمین درمی‌یابیم که این جوامع از دهه شصت میلادی تاکنون، سه دوره را در این زمینه پشت سرگذاشته‌اند که عبارتند از:

8ـ1.دوره آزادی جنسی8
در این دوره، همه موانع موجود در زمینه روابط آزاد و خارج از چارچوب ازدواج برداشته شد و افراد آزاد بودند که بدون هیچ‌گونه محدودیتی با یکدیگر روابط جنسی داشته باشند.
این دوره که در پی انقلاب جنسی دهه شصت میلادی آغاز شد، پیامدهای ناگوار فرهنگی، اجتماعی و بهداشتی فراوانی برای جوامع غربی داشت.9 اندیشمندان غربی درباره پیامدهای این سبک، به چند مسئله مهم اشاره می‌کنند که به اختصار، عبارتند از:
الف) شیوع بیماری‌های مقاربتی؛
ب‌) افزایش بارداری‌های ناخواسته در نوجوانی؛
ج) افزایش فرزندان نامشروع و بی‌سرپرست؛
د‌) کاهش ازدواج و تشکیل خانواده.10
بر همین اساس، کارشناسان غربی، طرحی نو درانداختند و سبکی جدید ارائه کردند تا از پیامدهای این سبک در امان باشند:
8ـ2.  دوره سکس سالم11 (آزادی جنسی‌+‌وسایل پیشگیری)
در این دوره نیز روابط جنسی آزاد بود؛ ولی برای مهار پیامدهای زیان‌بار آزادی جنسی، به استفاده از وسایل پیش‌گیری توجّه  و حتّی در مدارس نیز در این زمینه به دانش آموزان آموزش داده شد.
به نظر می‌رسید این روش باید بهترین روش باشد؛ امّا مرور زمان چیز دیگری را نشان داد.
اندیشمندان غربی در بیان پیامدهای این سبک، به این موارد اشاره می‌کنند:
الف)ناکارآمدی در پیش‌گیری از بیماری‌های مقاربتی؛
ب‌) افزایش نگرانی‌های خانواده‌ها و جوانان و نوجوانان؛
ج‌) افزایش بی‌بند و باری و افول ارزش‌های اخلاقی؛
د‌) تداوم کاهش ازدواج و تشکیل خانواده.

8ـ3. دوره خویشتن‌داری جنسی12
مشکلات اجتماعی یاد‌شده، اندیشمندان غربی را به طرح ایده‌ای واداشت که می‌توان آن را یک نقطه عطف دانست و این چیزی نیست جز خویشتن‌داری جنسی.13 اندیشمندان غربی به خصوص آمریکایی، اکنون از چیزی به نام خویشتن‌داری جنسی یاد می‌کنند. شعار این اندیشمندان این است: فقط خویشتنداری جنسی تا هنگام ازدواج؛14 یعنی تنها راه نجات از آن پیامدهای هولناک و زندگی‌سوز، عفاف یا خویشتن‌داری جنسی است. بر همین اساس برنامه فقط خویشتن‌داری15 را طرّاحی کرده و بر مبنای آن، به ترویج عفاف در میان جوانان و نوجوانان آمریکایی می‌پردازند.
هم اکنون سازمان‌های غیردولتی16 متعدّدی، مثل بهترین دوست17، عشق حقیقی منتظر می‌ماند18 و حلقه نقره‌ای19 در حال اجرای این برنامه در آمریکا هستند. در سال 1981م. برابر با 1360 ه‍ .ش. . قانونی به نام قانون عفاف20 در کنگره آمریکا به تصویب رسید که بر اساس آن، دولت موظّف به حمایت مالی از سازمان‌های غیردولتی فعّال در برنامه فقط خویشتن‌داری شد. در سال 2002 م. 000/000/40 دلار، در سال 2003م. 000/000/73 دلار و در سال 2005م. 000/000/170دلار بودجه به این برنامه اختصاص یافت. جالب اینجاست که درخواست دولت آمریکا برای سال 2005 م. 000/000/250 دلار بود که کنگره تنها با 170 میلیون دلار آن موافقت کرد.21
در این برنامه، به بحث پیامدهای مثبت خویشتن‌داری جنسی نیز پرداخته شده و فواید آن برای جوانان و نوجوانان تشریح شده است.22
در هرحال، تجربه غرب نشان داده که عفاف یک ضرورت زندگی است نه یک تشریفات دینی و خداوند متعال، عفاف را جز برای سعادت و بهروزی بشر نخواسته است.
بر این اساس، شایسته است که در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های حوزه روابط و رفتارهای جنسی و همچنین طرح‌ها و برنامه‌های اجرایی این حوزه، به تجربه شکست‌خورده غربیان در زمینه آزادی جنسی و ترویج سکس سالم و بازگشت آنها به عفاف و خویشتن‌داری جنسی توجّه شود تا خدای ناکرده کسانی به بهانه جلوگیری از بیماری‌های جنسی، ما را به سراب سکس سالم نکشانند.
بیان عالمانه، جذّاب و رسانه‌ای تجربه شکست خورده جوامع غربی در آزادی بی حدّ و مرز غرایز جنسی و آثار و پیامدهای ناگوار فردی و اجتماعی آن، برای برخی از کسانی که در پی دست‌یابی به چنین آزادی در جامعه اسلامی ما هستند نیز، بسیار درس‌آموز خواهد بود.
 
•••9. توجّه به مهارت‌های خویشتن‌داری جنسی
مهارت‌های خویشتن‌داری جنسی را در دو بخش می‌توان دسته‌بندی کرد: مهارت‌های شناختی، معنوی و مهارت‌های رفتاری.

9ـ1. مهارت‌های شناختی، معنوی
شناخت، منشأ رفتارها و احساسات انسان است. خویشتن‌داری و بازداری، در هر قلمرویی از جمله در قلمرو جنسی، نیازمند برخورداری از شناخت‌ها و باورهای لازم است. این جاست که مفاهیمی همانند معرفت، ایمان و باور به خدا معنا می‌یابند. ایمان و باور به خدا، یکی از مهم‌ترین عوامل در تقویت خویشتن‌داری جنسی است که کمتر مورد توجّه قرار گرفته و مقفول مانده است.
نقش ایمان در خویشتن‌داری جنسی، بحث دامنه‌داری است که نمی‌توان در این نوشتار، به آن پرداخت. اموری همچون محبّت به خدا، شکر، حیا، امید به بهشت، ترس از دوزخ و... از زیرمجموعه‌های این بحثند.

9ـ2. مهارت‌های رفتاری
هدف از آموختن مهارت‌های رفتاری، کاهش زمینه‌های خطر جنسی است. برای تحقّق خویشتن‌داری، باید زمینه‌های خطر را کاهش داد. این راهبرد، خود دو بخش دارد: کاهش تماس و کاهش تحریک که در ادامه، به بررسی آنها‌ می‌پردازیم:

9ـ2ـ1. کاهش تماس
مراد از کاهش تماس، به حدّاقل رساندن تماس‌های بی‌دلیل و غیر موجّه است که ممکن است زمینه فساد جنسی را فراهم سازد. تماس زیاد و بدون دلیل با نامحرم، زن و مرد را در معرض تهدید قرار می‌دهد و امکان شکسته شدن حریم امنیّتی آنان را افزایش می‌دهد. برای تحقّق این امر، چند راهکار وجود دارد که کاهش خروج از منزل و جداسازی زنان از مردان در مکان‌های عمومی، از جمله آنهاست.

9ـ2ـ2. کاهش تحریک
در اصل اوّل، مهارت‌های مربوط به کاهش تماس بررسی شد؛ امّا برای موقعیت تماس نیز مهارت‌ها و راهکارهایی وجود دارد که مبتنی بر کاهش تحریک است. عفاف، به معنای زندانی شدن درون خانه و ارتباط نداشتن با هیچ کس نیست؛ بلکه به معنای پاکی جنسی است که گاهی با کاهش تماس، محقّق می‌شود (چنانچه در بحث قبل گذشت) و گاهی با خروج پاک و تماس پاک. انسان عفیف، کسی نیست که از خانه خارج نمی‌شود یا با هیچ کس (از جنس مخالف) ارتباط برقرار نمی‌سازد. وی انسانی است که اگر از خانه خارج شود، خروجی پاک خواهد داشت و اگر با دیگران تماس داشته باشد، تماسی پاک دارد. کاهش تحریک، یک مبنای عقلانی دارد و آن، نظریّه کنترل ورودی به جای کنترل خروجی است.
در خویشتن‌داری غربی، بیشترین تأکید، بر کنترل خروجی است و یکی از دلایل ناکارآمدی آن را نیز باید همین دانست و وقتی اطّلاعات تحریک کننده، وارد روح و روان انسان شد، کنترل خروجی و مهار کردن غریزه جنسی، مشکل می‌شود؛ ولی اگر از آغاز، ورودی‌ها کنترل شوند و از ورود عوامل تحریک‌کننده، به روح و روان جلوگیری شود، مهار غریزه و تحقّق خویشتن‌داری، آسان‌تر خواهد بود. خروج و تماس پاک، یعنی خروج و تماس بدون تحریک کنندگی. از این رو، باید آنچه را که موجب تحریک جنسی می‌گردد و ممکن است خطراتی در پی داشته باشد، شناخت و ساز و کار لازم را برای آن تدارک دید. زمینه‌های تحریک جنسی، عبارتند از: بینایی (دیدن صحنه‌های تحریک کننده)، گویایی (گفتن سخنان تحریک کننده)، شنوایی (شنیدن سخنان تحریک کننده)، و بویایی (استشمام عطرهای تحریک کننده).23
بنا بر این، در کلّیه برنامه‌ریزی‌ها، سیاست‌گذاری‌ها و طرح‌های اجرایی که با هدف اصلاح و سامان‌دهی روابط و رفتارهای جنسی جامعه ما تدوین و اجرایی می‌شود، باید به همه مهارت‌های خویشتن‌داری جنسی که در آموزه‌های اسلامی بر آنها تأکید شده است، توجّه کرد تا بتوان به نتایج مطلوبی دست یافت.

 
•••10. بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های رسانه‌ای کشور
با توجّه به گستردگی، فراگیری و عمومیت برنامه‌های رسانه ملّی، از یک سو و ناممکن یا دشوار بودن محدود‌کردن مخاطبان یک برنامه به گروهی ویژه و بازداشتن دیگران، به ویژه کودکان و نوجوانان از تماشای آن برنامه، امکان بیان روشن و بی‌پرده همه مسائل و مشکلات جنسی از رسانه ملّی وجود ندارد. از این‌رو، شایسته است که نهادها و سازمان‌های مسئول، از همه ظرفیت‌های رسانه‌ای کشور برای تولید و توزیع پیام‌های آگاهی‌بخش، هشدار‌دهنده، بازدارنده، مصونیت‌بخش در زمینه روابط و رفتارهای ناهنجارجنسی استفاده کنند و تا آنجا که در توان دارند جوانان، نوجوانان و زوج‌های جوان را برای مقابله با آسیب‌ها و تهدیدهای موجود در این زمینه توانمند سازند.
در پایان آرزو می‌کنیم که مدیران و برنامه‌ریزان کشور و اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه بتوانند با بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های پژوهشی، فرهنگی و هنری ارزشمند موجود در کشور، در سالی که به نام فرهنگ نامیده شده است، گام‌های مؤثّری در راستای از بین بردن ناهنجاری‌های موجود در حوزه روابط جنسی و اصلاح و ارتقای فرهنگ روابط جنسی جامعه اسلامی ما بردارند.